Yabancı yatırımcıla­rın üretim, istihdam yaratan kalıcı nitelikteki direkt yatırımlarının bilakis, ülke­de siyasi gerginlik ve riskler arttığında süratle çıkabileceği için finansal piyasalar ve ge­nel iktisatta dalgalanma ve krizlere yol açma tehlikesi bu­lunan ‘sıcak para’ stoku, ocak sonu prestijiyle 312,1 milyar dolar seviyesinde bulunuyor.

PİYASALARDA DALGALANMA SÜRER Mİ?

Bazı siyasetçilere yönelik kovuşturma ve isimli süreçler ile siyasal alanda yaşanan şok ge­lişmelerin yol açtığı istikrar­sızlık algısı piyasalarda sert dalgalanmalara yol açtı. Şok gelişmelerin birinci gününde özel­likle altın ve döviz kurlarında süratli yükseliş yaşandı. Dolar 41-42 TL, euro 44-45 TL aralı­ğını, gram altın 4 bin TL’yi gör­dü. Gram altın, dolar ve euro en yüksek tarihi düzeylere ulaş­tı. Sert yükselişlerin akabinde dövizlerde yüzde 5-6 yükse­liş civarında bir dengelenme görüldü. Daha sonra Merkez Bankası’nın müdahale satış­ları ile dolar 38 TL, euro 41 TL dolayına geriledi. Piyasa­da oluşan panik üzerine Bor­sa düşüşe geçerken, gün için­de iki kere devre kesici uygulan­dı. BIST 100 endeksi ise günü yüzde 8,7 düşüşle kapadı.

Bu ortada piyasalardaki sert dalgalanmalar, Türkiye’nin CDS puanını beş ayın zirve­sine taşıdı. Ülkenin borçlan­ma maliyetlerini etkileyen 5 yıllık kredi risk primi (CDS) 279 baz puana çıkarak Ekim 2024’ten bu yana en yüksek seviyesi gördü.

Gelişmelerin birinci gününde piyasalarda yaşanan sert dal­galanmaların devam edip et­meyeceğini, siyasi alandaki gelişmelerin seyri, piyasala­rın buna reaksiyonu ve iktisat idaresinin alacağı önlemle­rin tesiri belirleyecek.

‘SICAK PARA KAÇAR MI’ KAYGISI

Dünya’dan Naki Bakırın haberine nazaran, 2023’ün ikinci yarısından itibaren uygulanan ekonomik programın tesiriyle Türkiye iktisadına yönelik güven­deki artış, kredi notlarına da yansımış, çok yükselen faiz­ler ve stabil seyreden kurların döviz getirecekler lehine ya­rattığı istikrar, sıcak para giriş­lerini özendiren bir ortam ya­ratmıştı. Siyasi alanda patlak veren tansiyon üzerine ‘sıcak para çıkışı yaşanır mı?’ telaşı da gündeme gelmeye başladı.

Genel manada sıcak para yatırımları ‘para ile para ka­zanma’ temeline dayanıyor ve faiz-kur makasından yararla­narak spekülatif yarar he­defliyor. ‘Carry trade’ olarak isimlendirilen yatırım çeşidi ise sahip olunmayan (başka eko­nomilerden borç alınan) para ile para kazanma formunda iş­liyor. Düşük faizli bir ekono­miden alınan borçla, yüksek faizli bir iktisattaki finan­sal araçlara yapılan kısa va­deli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler kar­şısındaki bedeli düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yük­sek getiriler sağlıyor.

Siyasi alandaki şok gelişme­lere bağlı olarak kurların yük­selişe geçmesi, var olan sıcak para için çıkışın kârlı olmaya­cağı bir durum yarattı. Özel­likle getirdiği dövizi bozdura­rak Borsa’ya giren yabancıların artık ellerindeki payları sa­tarak tekrar dövize çevirip fon­larını ülkeden çekmeleri için kurun birinci gelişteki seviyeye nazaran yüksek olmaması gerekiyor.

Ancak siyasal risklerde ar­tış, kurlarda artışlar, ekonomi­de genel risklerin artması gi­bi durumlar, genelde sıcak pa­ranın ülkeden kaçmasına yol açacak güçlü faktörler. Yerli sermayenin yatırımlarını er­telemesine yol açan bu durum­lar, kısa vadeli yabancı serma­ye yatırımlarında ise ani çıkış­lara yol açabiliyor. Sıcak para getiren yabancıların, ülkede siyasi istikrarsızlığın giderek artacağı, piyasa göstergelerin­deki sert dalgalanmanın süre­ceği kanısının güçlenmesi du­rumunda çıkışı tercih edebile­ceği bedellendiriliyor.

Türk özel bölümünün yurt dışından kullandığı kısa va­deli ticari kredilerin hacmi ocak ayında 0,5 milyar dolar azalarak 58,9 milyar dolar ol­du. Yabancıların bankalar ve gerçek kesime kullandırdığı kı­sa vadeli kredilerin hacmi de ocakta 3,5 milyar dolar arta­rak 22,6 milyar dolara yüksel­di. Bunun 20,7 milyar dolarla büyük kısmı bankaların kı­sa vadeli kredi borcu.

Yurt dışı yerleşiklerin Mer­kez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ocak ayında net 3,2 milyar dolarlık çekilişle 31,5 milyar dolara geriledi. Ya­bancıların Türk bankaların­daki yabancı para mevduatla­rı bir ayda 1,4 milyar dolarlık net azalışla 38,3 milyar dolara gerilerken, Türk parası mev­duatları 2,4 milyar dolar ar­tarak 24,9 milyar dolara çıktı. Böylelikle yabancıların Merkez Bankası ve bankalardaki mev­duatların toplam hacmi ocak sonu prestijiyle 94,7 milyar do­larlık bir büyüklük oluşturdu. Türkiye’nin Milletlerarası Para Fonu (IMF) nezdindeki ‘Özel Çekme Hakkı’ (SDR) ise itiba­rıyla 7,1 milyar dolar.

STOK OCAKTA 5,2 MİLYAR $ BÜYÜDÜ

Hisse senedi ve borçlanma araçları ile mevduata park etmiş ve kısa vadeli krediler formunda gelmiş bulunan sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stokunun 2023 sonunda 282,3 milyar dolar olan piyasa 2024’te 24,6 milyar dolar büyüyerek aralık sonu prestijiyle 306,9 milyar olmuştu. Merkez Bankası’nın evvelki gün açıkladığı en aktüel memleketler arası yatırım durumu datalarından yapılan hesaplamaya nazaran istikrarsızlık ve risk algısı durumunda ani bir kararla ülkeyi terk etme mümkünlüğü bulunan sıcak para yatırımlarının stok kıymeti ocak ayında 5,2 milyar dolar büyüdü.

YABANCININ BORSA’DA 33,7 MİLYAR $’I VAR

Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarının, piyasa kıymeti prestijiyle 33,7 milyar dolarlık kısmı ise BİST’te süreç gören Türk pay senetlerinden oluşuyor. Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından tutulan pay senetlerinin piyasa pahası her ay açıklanan ‘uluslararası yatırım pozisyonu’ tablosunda stok data olarak, iki periyot ortasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındırıldıktan sonra ‘akım veri’ olarak ödemeler istikrarı tablosundaki ‘sermaye hesabı’ kalemine kaydediliyor. Pay senedi stoku içinde yer almakla birlikte yüzde 10 kriterini aşan ve BİST’te gerçekleştirilen pay senedi alımları, portföy yatırımı yerine direkt yatırım sayılıyor. Yabancıların portföyündeki Türk paylarının stok pahası ocak ayında yalnızca 104 milyon dolar arttı.

58,9 MİLYAR DOLARLIK KISA VADELİ TİCARİ KREDİ

Türk özel bölümünün yurt dışından kullandığı kısa vadeli ticari kredilerin hacmi ocak ayında 0,5 milyar dolar azalarak 58,9 milyar dolar oldu. Yabancıların bankalar ve gerçek dala kullandırdığı kısa vadeli kredilerin hacmi de ocakta 3,5 milyar dolar artarak 22,6 milyar dolara yükseldi. Bunun 20,7 milyar dolarla büyük kısmı bankaların kısa vadeli kredi borcu.

Yurt dışı yerleşiklerin Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatları ocak ayında net 3,2 milyar dolarlık çekilişle 31,5 milyar dolara geriledi. Yabancıların Türk bankalarındaki yabancı para mevduatları bir ayda 1,4 milyar dolarlık net azalışla 38,3 milyar dolara gerilerken, Türk parası mevduatları 2,4 milyar dolar artarak 24,9 milyar dolara çıktı. Böylelikle yabancıların Merkez Bankası ve bankalardaki mevduatların toplam hacmi ocak sonu prestijiyle 94,7 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturdu. Türkiye’nin Memleketler arası Para Fonu (IMF) nezdindeki ‘Özel Çekme Hakkı’ (SDR) ise prestijiyle 7,1 milyar dolar.

128 MİLYAR DOLARI PORTFÖY YATIRIMI

Ocak sonu prestijiyle 312,1 milyar dolarlık sıcak para stokunun 128,1 milyar dolarla en büyük kısmı portföy yatırımı. Portföy yatırımları içinde en büyük tartısı ise 94,4 milyar dolarla Türk kamu ve özel kesimi tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetleri oluşturuyor. Bu yatırımların da 63 milyar doları devlet, 16,7 milyar doları bankalar ve 14,7 milyar doları özel dal tarafından ihraç edilmiş borçlanma senetlerinde tutuluyor. Yabancıların Türkiye’deki portföy yatırımlarının stok pahası ocak ayında 3,8 milyar dolar büyüdü. Bu artışın 2,8 milyar doları portföylerindeki kamu kağıtlarından, 1,1 milyar doları özel bölüme ilişkin borçlanma senetlerinden geldi, banka kağıtlarının kıymeti ise 112 milyon (0,1 milyar) dolar azaldı.

patronlardunyasi.com